Brodnica - portal.brodnica.pl

Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 228/2024 Burmistrza Brodnicy z dnia 19.12.2024 r. w sprawie obowiązywania Standardów Ochrony Małoletnich w Urzędzie Miejskim w Brodnicy

Standardy Ochrony Małoletnich w Urzędzie Miejskim w Brodnicy

Rozdział I
Objaśnienie terminów

§ 1. Ilekroć w Standardach Ochrony Małoletnich jest mowa o:

1) ustawie należy przez to rozumieć ustawę z dnia 13 maja 2016r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (Dz.U. z 2024r. poz. 560);
2) Urzędzie należy przez to rozumieć Urząd Miejski w Brodnicy;
3) Burmistrzu należy przez to rozumieć Burmistrza Brodnicy;
4) BO należy przez to rozumieć Biuro Oświaty i Sportu w Urzędzie;
5) dziecku/małoletnim  należy przez to rozumieć osobę do ukończenia 18. roku życia;
6) krzywdzeniu dziecka należy przez to rozumiećkażde zachowanie względem dziecka, które stanowi wobec niego czyn zabroniony. Krzywdzeniem jest zaniedbanie (zamierzone lub niezamierzone), działanie lub zaniechanie a także każdy jego rezultat, skutkujący naruszeniem praw, swobody, dóbr osobistych dziecka i zakłóceniem jego rozwoju;
7) opiekunie dzieckanależy przez to rozumieć przedstawiciela ustawowego dziecka: rodzica albo opiekuna, rodzica zastępczego, opiekuna tymczasowego (czyli osobę upoważnioną do reprezentowania małoletniego obywatela Ukrainy, który przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez opieki osób dorosłych);
8) zgodzie opiekuna dzieckanależy przez to rozumieć zgodę co najmniej jednego z rodziców dziecka lub opiekunów. W przypadku braku porozumienia między rodzicami dziecka należy poinformować rodziców o konieczności rozstrzygnięcia sprawy przez sąd rodzinny;
9) osobie odpowiedzialnej za Standardy Ochrony Małoletnich należy przez to rozumieć wyznaczonego przez Burmistrza pracownika Urzędu sprawującego nadzór nad prawidłowym stosowaniem Standardów oraz ich aktualnością;
10) osobie odpowiedzialnej za ochronę dziecka należy przez to rozumieć pracownika Urzędu wyznaczonego przez Burmistrza odpowiedzialnego za przyjmowanie zgłoszeń o zagrożeniu dobra dziecka i podejmowanie interwencji przed właściwymi organami lub instytucjami.

§ 2. Formami krzywdzenia mogą być w szczególności:

1) przemoc fizyczna wobec dziecka, którą jest jednorazowe bądź powtarzające się działanie bądź zaniechanie, wskutek którego dziecko doznaje faktycznej fizycznej krzywdy lub jest nią potencjalnie zagrożone. Krzywda stanowi rezultat działania bądź zaniechania ze strony rodzica, opiekuna, osoby odpowiedzialnej za dziecko, posiadającej nad nim władzę lub takiej, której ufa;
2) przemoc psychiczna wobec dziecka, którą jest przewlekła, nie fizyczna, szkodliwa interakcja pomiędzy dzieckiem a osobą za nie odpowiedzialną lub osobą, której dziecko ufa. Obejmuje zarówno działania, jak i zaniechania. Do przejawów przemocy psychicznej zaliczamy m.in.:

a) niedostępność emocjonalną,
b) zaniedbywanie emocjonalne,
c) relację z dzieckiem opartą na wrogości, obwinianiu, oczernianiu, odrzucaniu,
d) nieodpowiednie rozwojowo lub niekonsekwentne interakcje z dzieckiem,
e) niedostrzeganie lub nieuznawanie indywidualności dziecka,
f) niedostrzeganie lub nieuznawanie granic psychicznych między dzieckiem a osobą odpowiedzialną,
g) nieodpowiednią socjalizację, demoralizację,
h) sytuacje, w których dziecko jest świadkiem przemocy;

3) przemoc seksualna wobec dziecka (wykorzystywanie seksualne dziecka), którą jest angażowanie dziecka poprzez dorosłego lub inne dziecko w aktywność seksualną. Dotyczy sytuacji, gdy nie dochodzi do kontaktu fizycznego (np. ekshibicjonizm, molestowanie werbalne - np. prowadzenie rozmów o treści seksualnej nieadekwatnej do wieku dziecka, komentowanie w sposób seksualny wyglądu i zachowania dziecka, zachęcanie do kontaktu z treściami pornograficznymi, grooming - strategie nieseksualnego uwodzenia dziecka z intencją nawiązania kontaktu seksualnego w przyszłości) i gdy do takiego kontaktu dochodzi (sytuacje takie jak: dotykanie dziecka, zmuszanie dziecka do dotykania ciała sprawcy, stosunek seksualny). Każda czynność seksualna podejmowana z dzieckiem przed ukończeniem 15 roku życia jest przestępstwem. W przypadku dzieci mówimy o wykorzystaniu seksualnym, kiedy między wykorzystującym (dorosły, inne dziecko) a wykorzystywanym (dziecko) z uwagi na wiek lub stopień rozwoju zachodzi relacja władzy, opieki czy zależności. Do innej formy wykorzystywania seksualnego dzieci zalicza się wyzyskiwanie seksualne. Jest to jakiekolwiek: faktyczne lub usiłowane nadużycie podatności dziecka na zagrożenia, przewagi sił lub zaufania – w celu seksualnym. Wyzysk seksualny obejmuje (chociaż nie jest to konieczne) czerpanie zysków finansowych, społecznych lub politycznych z wykorzystania seksualnego. Szczególne zagrożenie wyzyskiem seksualnym ma miejsce podczas kryzysów humanitarnych. Zagrożenie wyzyskiem seksualnym dotyczy zarówno samych dzieci, jak i opiekunów tych dzieci, mogących paść ofiarą wyzysku;
4) zaniedbywanie dziecka, którym jest długotrwałe lub incydentalne niezaspokajanie fizycznych i psychicznych potrzeb dziecka. Może przyjmować formę nierespektowania praw dziecka, co w rezultacie prowadzi do zaburzeń w jego zdrowiu i/lub rozwoju. Do zaniedbywania dziecka dochodzi w relacjach dziecka z osobą zobowiązaną do opieki, wychowania, troski i ochrony;
5) przemoc rówieśnicza (nękanie rówieśnicze, bullying), która ma miejsce, gdy dziecko doświadcza różnych form nękania ze strony rówieśników. Dotyczy działań bezpośrednich lub z użyciem technologii komunikacyjnych (np. za pośrednictwem Internetu i telefonów komórkowych). Przemoc rówieśniczą obserwujemy, gdy szkodliwe działanie ma na celu wyrządzenie komuś przykrości lub krzywdy (intencjonalność), ma charakter systematyczny (powtarzalność), a ofiara jest słabsza od sprawcy bądź grupy sprawców. Obejmuje:

a) przemoc werbalną (np. przezywanie, dogadywanie, ośmieszanie),
b) przemoc relacyjną (np. wykluczenie z grupy, ignorowanie, nastawianie innych przeciwko osobie, szantaż),
c) przemoc fizyczną (np. pobicie, kopanie, popychanie, szarpanie),
d) przemoc materialną (np. kradzież, niszczenie przedmiotów),
e) cyberprzemoc/przemoc elektroniczną (np. złośliwe wiadomości w komunikatorach, wpis w serwisie społecznościowym, umieszczanie w Internecie zdjęć lub filmów ośmieszających ofiarę),
f) wykorzystanie seksualne (dotykanie intymnych części  ciała lub zmuszanie do stosunku płciowego lub innych czynności seksualnych przez rówieśnika),
g) przemoc uwarunkowaną normami i stereotypami związanymi z płcią (np. przemoc w relacjach romantycznych między rówieśnikami).

 Rozdział II
Zakres Standardów Ochrony Małoletnich w Urzędzie

§ 3. 1. Standardy Ochrony Małoletnich, zwane dalej Standardami, to zasady dotyczące ochrony dzieci przed wszelkimi formami krzywdzenia, zaniedbania, wykorzystania lub przemocy w przypadku realizacji przez Urząd zadań związanych działalnością, o której mowa w rozdziale III ustawy, a w szczególności dotyczącej edukacji dzieci (praktyki szkolne), opieki nad dziećmi (dowóz dzieci do szkół i przedszkoli), realizacją zainteresowań przez dzieci w ramach Młodzieżowej Rady Konsultacyjnej.
2. Do stosowania Standardów zobowiązani są pracownicy Urzędu, osoby zatrudniane przez Burmistrza w formach cywilnoprawnych (umowy zlecenia, umowy o dzieło), stażyści, wolontariusze, w przypadku wykonywania zadań z zakresu, o którym mowa w ust. 1.
3. W przypadku zlecania przez Gminę Miasta Brodnicy realizacji przez inne podmioty zadań z zakresu, o którym mowa w ust. 1, należących do kompetencji Gminy Miasta Brodnicy, zasady realizacji ochrony małoletnich są ustalane w umowie z danym podmiotem.
4. W sytuacji organizacji przez Urząd lub współorganizacji z innym podmiotem uroczystości z udziałem dzieci, w szczególności dotyczących wręczania stypendiów za osiągnięcia w nauce, stypendiów i nagród za osiągnięcia sportowe, podczas których opiekę nad dziećmi będą sprawować opiekunowie dzieci, lub nauczyciele, lub trenerzy, lub jednodniowych wydarzeń, w których mogą brać udział rodziny z dziećmi, przyjmuje się, że nie jest to realizacja zadań w ramach działalności, o której mowa w § 3 ust. 1 i w związku z tym nie jest wymagane wykonanie przez Urząd obowiązków pracodawcy, o których mowa w art. 21 ust. 2-8 ustawy w sposób określony w rozdziale III.

§ 4. Standardy określają:

1) zakres kompetencji osób odpowiedzialnych za wykonywanie zadań ustalonych w Standardach;
2) zasady bezpiecznych relacji w Urzędzie między małoletnimi, a pracownikami, w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
3) wymogi dotyczące bezpiecznych relacji między małoletnimi;
4) procedurę podejmowania interwencji i składania zawiadomień w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
5) zasady aktualizacji Standardów oraz sposób ich udostępniania;
6) zasady korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do Internetu.

Rozdział III
Podział obowiązków w Urzędzie do realizacji zadań w pracy z małoletnimi

 § 5. 1. W przypadku, gdy wykonywanie zadań w zakresie działalności, o której mowa w § 3 ust. 1, jest powierzane pracownikowi zatrudnianemu (po raz pierwszy) w ramach stosunku pracy lub pracownikowi już zatrudnionemu w Urzędzie w ramach stosunku pracy, lub osobie, z którą jest zawierana umowa cywilnoprawna (umowa zlecenia, umowa o dzieło, inne), lub stażyście, lub wolontariuszowi, zwanymi dalej pracownikami, Urząd realizuje obowiązki pracodawcy, o których mowa w art. 21 ust. 2-8 ustawy.
2. Realizacja obowiązku sprawdzenia w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym, zwanego dalej Rejestrem, dotyczy pracowników w zakresie działalności, o której mowa w § 3 ust. 1. Sprawdzenie polega na tym, że:

1) w przypadku zatrudniania osoby w ramach stosunku pracy, pracownik Wydziału Organizacji Urzędu kompletuje dane pracownika niezbędne do sprawdzenia w Rejestrze i odbiera od pracownika zgodę na to sprawdzenie. Informacje przekazuje pracownikowi, o którym mowa w pkt. 3;
2) kierownik komórki organizacyjnej:

a) informuje pracownika Wydziału Organizacji Urzędu o powierzeniu pracownikowi, który jest zatrudniony w danej komórce organizacyjnej, wykonywania zadań w zakresie działalności, o której mowa w § 3 ust. 1. Pracownik Wydziału Organizacji Urzędu kompletuje dane pracownika niezbędne do sprawdzenia w Rejestrze i odbiera od pracownika zgodę na to sprawdzenie. Informacje przekazuje pracownikowi, o którym mowa w pkt. 3;
b) kompletuje dane niezbędne do sprawdzenia w Rejestrze osoby, z którą jest zawierana umowa cywilnoprawna (umowa zlecenia, umowa o dzieło) na realizację zadań w zakresie działalności, o której mowa w § 3 ust. 1 i odbiera od tej osoby zgodę na to sprawdzenie. Informacje przekazuje do pracownika, o którym mowa w pkt. 3;

3) pracownik Biura Oświaty i Sportu, uprawniony do dostępu do Rejestru, dokonuje sprawdzenia czy dane pracowników, o których mowa w ust. 1 są zamieszczone Rejestrze, wprowadzając do Rejestru dane otrzymane od pracowników, określonych w pkt. 1 i 2, a następnie sporządza wydruk z Rejestru, który przekazuje:

a) pracownikowi Wydziału Organizacji Urzędu – w przypadku, gdy wydruk dotyczy pracownika zatrudnionego w ramach stosunku pracy w Urzędzie, stażysty lub wolontariusza celem przechowania wydruku w aktach osobowych pracownika,
b) kierownikowi danej komórki organizacyjnej – w przypadku, gdy wydruk dotyczy osoby, z którą jest zawierana umowa cywilnoprawna (umowa zlecenia, umowa o dzieło) celem przechowania w aktach danej sprawy;

4) osoba, o której mowa w pkt. 1, przed rozpoczęciem działalności, o której mowa w § 3 ust. 1, przedkłada Urzędowi informację z Krajowego Rejestru Karnego w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX (przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu) i XXV Kodeksu karnego (przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności), w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego. Obowiązek przedłożenia takiej informacji jest komunikowany tej osobie przez:

a) pracownika Wydziału Organizacji Urzędu – w przypadku pracownika zatrudnianego w Urzędzie w ramach stosunku pracy, umowy o staż, umowy o wolontariat,
b) kierownika danej komórki organizacyjnej – w przypadku, osoby z którą jest zawierana umowa cywilnoprawna (umowa zlecenia, umowa o dzieło).

W przypadku braku możliwości złożenia informacji, osoba składa, odpowiednio do pracownika Wydziału Organizacji Urzędu lub kierownika danej komórki organizacyjnej, stosowne oświadczenie w tym przedmiocie. Wzór oświadczenia stanowi załącznik nr 1 do Standardów.

3. W przypadku powierzania wykonywania zadań w zakresie działalności, o której mowa w § 3 ust. 1 osoby, posiadającej obywatelstwo innego państwa niż Rzeczpospolita Polska, osoba ta przedkłada Urzędowi – odpowiednio do pracownika Wydziału Organizacji Urzędu lub kierownika danej komórki organizacyjnej, informację z rejestru karnego państwa obywatelstwa, uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z małoletnimi.
4. Osoba, o której mowa w ust. 1, składa oświadczenie o państwie lub państwach, w których zamieszkiwała w ciągu ostatnich 20 lat, jeśli są to kraje inne niż Rzeczpospolita Polska i państwo obywatelstwa, oraz jednocześnie przedkłada Urzędowi - odpowiednio do pracownika Wydziału Organizacji Urzędu lub kierownika danej komórki organizacyjnej, informację z rejestrów karnych tych państw, uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z małoletnimi.
5. Jeżeli prawo państwa, o którym mowa w ust. 3 lub 4, nie przewiduje wydawania informacji do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z małoletnimi, przedkłada się informację z rejestru karnego tego państwa.
6. W przypadku, gdy prawo państwa, z którego ma być przedłożona informacja, o której mowa w ust. 3 i 5, nie przewiduje jej sporządzenia lub w danym państwie nie prowadzi się rejestru karnego, osoba, o której mowa w ust. 1, składa Urzędowi - odpowiednio do pracownika Wydziału Organizacji Urzędu lub kierownika danej komórki organizacyjnej, oświadczenie o tym fakcie wraz z oświadczeniem, że nie była prawomocnie skazana w tym państwie za czyny zabronione odpowiadające przestępstwom określonym w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii oraz nie wydano wobec niej innego orzeczenia, w którym stwierdzono, że dopuściła się takich czynów zabronionych, oraz że nie ma obowiązku wynikającego z orzeczenia sądu, innego uprawnionego organu lub ustawy stosowania się do zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi.
7. Oświadczenia, o których mowa w ust. 4 i 6, są składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.
8. Oświadczenia, o których mowa w ust. 4 i 6, zostają, odpowiednio - stosownie do ustaleń przyjętych w ust. 2 pkt. 3 lit a lub b, zostają włączone do akt osobowych pracowników lub dołączone do umowy cywilnoprawnej.
9. Brak zgody na podpisanie któregokolwiek dokumentu wymienionego w ust. 4 i 6 uniemożliwi nawiązanie jakiegokolwiek stosunku prawnego dotyczącego zatrudnienia w celu wykonywania zadań w zakresie działalności, o której mowa w § 3 ust. 1. 

§ 6. Pracownicy wyznaczeni w Urzędzie do działań na rzecz ochrony dziecka:

	Zakres obowiązków	Stanowisko w Urzędzie	Dane kontaktowe
1)	Wdrożenie i nadzór nad prawidłowym stosowaniem Standardów Ochrony Małoletnich oraz nadzorowanie ich aktualności	Kierownik BO	Tel. 564930343
2)	Ochrona dziecka oraz przyjmowanie zgłoszeń incydentów i podejmowanie interwencji	Główny specjalista BO	Tel. 564930365

§ 7. 1. Do obowiązków osoby odpowiedzialnej za Standardy należy:

1) dbałość o udostępnienie Standardów na stronie internetowej Urzędu;
2) przygotowanie pracowników do stosowania Standardów i zasad ochrony dzieci przed przystąpieniem do pracy z dziećmi, albo po dokonaniu jakichkolwiek zmian w Standardach, w tym koordynowanie działań dotyczących przeszkolenia pracowników;
3) delegowanie zadań oraz odpowiedzialności związanych z realizacją Standardów oraz monitoring ich realizacji;
4) przegląd Standardów w porozumieniu i we współpracy z pracownikami;
5) monitorowanie czy występują trudności w stosowaniu Standardów;
6) koordynowanie prac związanych z aktualizacją Standardów;
7) złożenie zawiadomienia do szkoły lub przedszkola;
8) złożenie zawiadomienia o wystąpieniu okoliczności uzasadniających wszczęcie procedury „Niebieskiej Karty”;
9) złożenie zawiadomienia do sądu opiekuńczego;
10) złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę dziecka.

2. Do osoby odpowiedzialnej za ochronę dziecka należy, odpowiednio do okoliczności sprawy:

1) sprawdzanie w Rejestrze, o którym mowa w § 5 ust. 2, pracowników, którym powierzane jest wykonywanie zadań w zakresie działalności, o której mowa w § 3 ust. 1, sporządzenie wydruku z Rejestru i ewidencjonowanie sprawdzeń;
2) przyjęcie zgłoszenia o wystąpieniu zdarzenia zagrażającego małoletniemu;
3) zainicjowanie interwencji;
4) przygotowanie zawiadomienia do szkoły lub przedszkola;
5) przygotowanie zawiadomienia do zespołu interdyscyplinarnego o wystąpieniu okoliczności uzasadniających wszczęcie procedury „Niebieskiej Karty”;
6) przygotowanie zawiadomienia do sądu opiekuńczego;
7) przygotowanie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę dziecka;
8) prowadzenie dokumentacji zgłoszenia, w tym:

a) karty interwencji,
b) rejestru ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego oraz interwencji;
c) spisu ważnych telefonów i adresów, pod którymi małoletni i dorośli mogą otrzymać informacje i wsparcie.

§ 8. 1. Za przygotowanie pracowników Urzędu do stosowania Standardów oraz zasad i procedur opisanych w Standardach odpowiada kierownik Biura Oświaty i Sportu, który działa w tym zakresie w porozumieniu z sekretarzem miasta.
2. Za przekazanie pracownikom treści Standardów do zapoznania się z ich treścią oraz ewidencjonowanie oświadczeń pracowników o zapoznaniu się i przyjęciu do stosowania Standardów odpowiada wyznaczony pracownik Biura Oświaty i Sportu, który działa w tym zakresie w komunikacji z pracownikiem Wydziału Organizacji Urzędu lub kierownikiem komórki organizacyjnej odpowiednio w sytuacjach, o których mowa w § 5 ust. 2.
3. Pracownik, który ma realizować zadania w zakresie działalności, o której mowa w § 3 ust. 1, składa oświadczenie o zapoznaniu się ze Standardami. Oświadczenie dokumentuje przygotowanie pracownika do stosowania Standardów. Wzór oświadczenia stanowi załącznik nr 2 do Standardów.
4. Pracownik uczestniczy w organizowanych lub rekomendowanych szkoleniach dotyczących ochrony dzieci. Szkolenia powinny być dostosowane do roli pracownika w ramach wykonywania zadań w zakresie działalności, o której mowa w § 3 ust. 1.
5. Organizowanie szkoleń, o których mowa w ust. 4 koordynuje osoba odpowiedzialna za Standardy w porozumieniu z sekretarzem miasta z odpowiednim uwzględnieniem w organizacji szkoleń i ich dokumentowaniu postanowień zarządzenia w sprawie wprowadzenia systemu podnoszenia wiedzy i kwalifikacji.

Rozdział IV
Zasady bezpiecznych relacji w Urzędzie z małoletnim

§ 9. Ustala się zasady bezpiecznych relacji pracownik – dziecko obowiązujące pracowników w ramach wykonywania zadań w zakresie działalności, o której mowa w § 3 ust. 1, które obejmują:

1) działanie dla dobra dziecka i w jego najlepszym interesie w realizacji wszystkich czynności podejmowanych przez pracowników w pracy z dziećmi;
2) traktowanie dziecka z szacunkiem oraz uwzględnianie jego praw i godności oraz indywidualnych potrzeb.
3) niedopuszczalność stosowania wobec dziecka przemocy w jakiejkolwiek formie;
4) niedopuszczalność nawiązywania z dzieckiem relacji o charakterze seksualnym czy romantycznym;
5) utrzymywanie profesjonalnej relacji z dzieckiem i każdorazowe rozważenie, czy reakcja, komunikat bądź działanie wobec dziecka są adekwatne do sytuacji, bezpieczne, uzasadnione i sprawiedliwe wobec innych dzieci. Wszelkie działania względem dziecka powinny być prowadzone w sposób otwarty i przejrzysty dla innych, aby zminimalizować ryzyko błędnej interpretacji zachowania.

§ 10. Pracownik w komunikacji z dzieckiem:

1) zachowuje cierpliwość i szacunek wobec dziecka;
2) uważnie słucha dzieci i udziela im odpowiedzi adekwatnych do ich wieku i danej sytuacji;
3) zwraca się do dziecka po imieniu (nie nazwisku lub numerze na koszulce);
4) podejmując decyzje dotyczące dziecka, informuje je o tym i stara się brać pod uwagę jego oczekiwania;
5) szanuje prawo dziecka do prywatności. Jeśli konieczne jest odstąpienie od zasady poufności, aby chronić dziecko, informuje je o tym najszybciej jak to możliwe;
6) zapewnia dziecko, że jeśli czuje się niekomfortowo w jakiejś sytuacji, wobec konkretnego zachowania czy słów, może o tym powiedzieć temu pracownikowi lub wskazanej osobie i może oczekiwać odpowiedniej reakcji i/lub pomocy;
7) nie zawstydza, nie upokarza, nie lekceważy i nie obraża dziecka;
8) nie krzyczy na dziecko;
9) nie ujawnia informacji wrażliwych dotyczących dziecka wobec osób nieuprawnionych, w tym wobec innych dzieci. Obejmuje to wizerunek dziecka, informacje o jego sytuacji rodzinnej, ekonomicznej, medycznej, opiekuńczej i prawnej;
10) nie zachowuje się w obecności dzieci w sposób niestosowny. Obejmuje to używanie wulgarnych słów, gestów i żartów, czynienie obraźliwych uwag, nawiązywanie w wypowiedziach do aktywności bądź atrakcyjności seksualnej oraz wykorzystywanie wobec dziecka relacji władzy lub przewagi fizycznej (zastraszanie, przymuszanie, groźby).

§ 11. Pracownik w działaniach z dziećmi:

1) jest zobowiązany do jawności każdorazowego kontaktu z dziećmi;
2) swoim zachowaniem daje przykład dzieciom i jest dla nich wzorem do naśladowania;
3) traktuje dzieci równo bez względu na ich płeć, orientację seksualną, sprawność/ niepełnosprawność, status społeczny, etniczny, kulturowy, religijny i światopogląd;
4) dba o bezpieczeństwo i dobre samopoczucie dzieci;
5) jest uważny na fizyczne i emocjonalne potrzeby dzieci oraz pomaga w ich zabezpieczeniu, upewnia się, że dzieci wiedzą komu mogą zgłaszać swoje obawy lub niewłaściwe zachowania;
6) stawia na pierwszym miejscu dobrostan dzieci, wspiera dzieci w nawiązywaniu relacji z innymi uczestnikami w sposób pozbawiony presji i pozostawiający wolność wyboru co do osób, z którymi dziecko chce lub nie chce nawiązywać kontaktu. Jest uważny na procesy grupowe występujące między dziećmi;
7) zgłasza wszelkie obawy dotyczące bezpieczeństwa i dobrego samopoczucia dzieci do osoby wyznaczonej, odpowiedzialnej za ochronę dziecka;
8) uwzględnia bezpieczeństwo dzieci oraz zapewnia dostęp do szybkiej pomocy medycznej (dostęp do apteczki pierwszej pomocy, możliwość wezwania pogotowia);
9) informuje osobę odpowiedzialną za Standardy o wszystkich ryzykownych sytuacjach, które obejmują zauroczenie dziecka pracownikiem lub pracownika dzieckiem, w przypadku bycia świadkiem takiej sytuacji, reaguje stanowczo i z wyczuciem;
10) unika faworyzowania dzieci i nie otacza ich osobistą opieką, której nie potrzebują;
11) nie nawiązuje z dzieckiem jakichkolwiek relacji romantycznych lub seksualnych, ani nie składa mu propozycji o nieodpowiednim charakterze. Obejmuje to także seksualne komentarze, żarty, gesty oraz udostępnianie dzieciom treści erotycznych i pornograficznych bez względu na ich formę;
12) nie utrwala wizerunku dziecka (filmowanie, nagrywanie głosu, fotografowanie) dla potrzeb prywatnych. Dotyczy to także umożliwienia osobom trzecim utrwalenia wizerunków dzieci, jeśli osoba odpowiedzialna za Standardy nie została o tym poinformowana, nie wyraziła na to zgody i nie uzyskał zgód rodziców/opiekunów prawnych oraz samych dzieci;
13) nie proponuje dzieciom alkoholu, wyrobów tytoniowych ani nielegalnych substancji, jak również nie używa ich w obecności dzieci;
14) nie przyjmuje pieniędzy ani prezentów od dziecka oraz opiekunów dziecka, nie wchodzi w relacje jakiejkolwiek zależności wobec dziecka lub opiekunów dziecka, które mogłyby prowadzić do oskarżeń o nierówne traktowanie bądź czerpanie korzyści majątkowych i innych.

§ 12. 1. Pracownik powinien zawsze kierować się swoim profesjonalnym osądem, słuchając, obserwując i odnotowując reakcję dziecka, pytając je o zgodę na kontakt fizyczny (np. przytulenie) i zachowując świadomość, że nawet przy dobrych intencjach taki kontakt może być błędnie zinterpretowany przez dziecko lub osoby trzecie.
2. Pracownik w kontakcie fizycznym z dziećmi:

1) w sytuacji, w której musi dotknąć dziecko, aby skorygować jego postawę, uprzednio wyjaśnia co i z jakiego powodu będzie robił;
2) jest zawsze przygotowany na wyjaśnienie swoich czynności i gestów względem dziecka;
3) zachowuje szczególną ostrożność wobec dzieci, które doświadczyły nadużycia i krzywdzenia, w tym seksualnego, fizycznego bądź zaniedbania;
4) nie bije, nie szturcha, nie popycha, nie szarpie, nie kopie, nie klepie, ani w jakikolwiek sposób nie narusza integralności fizycznej dziecka;
5) nie dotyka dziecka w sposób, który może być uznany za nieprzyzwoity lub niestosowny;
6) nie angażuje się w takie aktywności jak łaskotanie, udawane walki z dziećmi czy brutalne zabawy fizyczne.

3. Przyjmuje się, że istnieją sytuacje, w których fizyczny kontakt z dzieckiem może być stosowny i spełnia zasady bezpiecznego kontaktu, gdyż:

1) jest odpowiedzią na potrzeby dziecka w danym momencie (np. strach, smutek, tęsknota za opiekunem), uwzględnia wiek dziecka, etap rozwojowy, płeć, kontekst kulturowy i sytuacyjny;
2) jest ochroną przed upadkiem, atakiem lub inną szczególną sytuacją np. w sytuacji napadu złości i fizycznej agresji oraz zachowania zagrażającego dziecku lub innym dzieciom.

4. Każde działanie wobec dziecka noszące znamiona aktu przemocy jest niedopuszczalne.

§ 13. W kontaktach przed i po zakończonej pracy z dziećmi pracownik powinien uwzględniać, że:

1) kontakt z dzieckiem powinien odbywać się wyłącznie w czasie pracy oraz dotyczyć celów mieszczących się w zakresie zadań pracownika w ramach działalności, o której mowa w § 3 ust. 1 i wynikających z nich obowiązków;
2) pracownikowi nie wolno zapraszać dzieci do swojego miejsca zamieszkania ani spotykać się z nimi w innych miejscach, przed lub po zakończonej pracy;
3) pracownikowi nie wolno kontaktować się z dziećmi poprzez prywatne kanały komunikacji (prywatny telefon, e-mail, komunikatory, profile w mediach społecznościowych). Jeżeli nawiązanie kontaktu jest konieczne, właściwą formą komunikacji z dziećmi i ich opiekunami przed i po zakończonej pracy są kanały służbowe (e-mail, telefon służbowy). Każdorazowo musi być to kontakt jawny;
4) jeśli dziecko i jego opiekun są osobami bliskimi lub znajomymi pracownika, podczas kontaktów towarzyskich, ten pracownik jest zobowiązany do zachowania w poufności wszystkich informacji dotyczących innych dzieci oraz ich opiekunów.

§ 14. 1. Pracownik zobowiązany jest do zachowania bezpieczeństwa w kontaktach online w ramach których:

1) jest świadomy cyfrowych zagrożeń i ryzyka, wynikającego z rejestrowania prywatnej aktywności w sieci przez aplikacje i algorytmy, ale także własnych działań w Internecie;
2) nie może używać swoich prywatnych kont w mediach społecznościowych do publikowania informacji związanych z pracą z dziećmi. Wszelka tego rodzaju komunikacja jest prowadzona poprzez oficjalne media społecznościowe Urzędu. Publikując komentarze na portalach społecznościowych każdy pracownik kieruje się rozwagą, i ocenia czy nie zagraża to dobru dziecka i nie wyrządzi mu krzywdy;
3) nie wolno nawiązywać kontaktów z dzieckiem poprzez przyjmowanie bądź wysyłanie zaproszeń w mediach społecznościowych dla celów innych niż służbowe.

2. Urząd nie udostępnia małoletnim urządzeń z dostępem do sieci Internet.
3. Dzieci nie powinny używać urządzeń elektronicznych (intencja tego ustalenia jest  zapobieżenie nagrywaniu, robieniu zdjęć).
4. Urząd nie bierze odpowiedzialności za zabezpieczenie prywatnych urządzeń elektronicznych małoletnich, z którymi przychodzą do Urzędu.

Rozdział V
Wymogi dotyczące bezpiecznych relacji między małoletnimi

§ 15. 1. Małoletni mają obowiązek odnosić się z szacunkiem do innych małoletnich, dbać o bezpieczeństwo własne i innych, szanować cudzą własność oraz informować pracowników o wszelkich formach agresji i przemocy fizycznej, słownej lub psychicznej.
2. Małoletni powinni, w miarę możliwości, zapobiegać atakom agresji i wandalizmu oraz wspierać osoby dotknięte przemocą.
3. Małoletnim nie wolno posiadać żadnej broni, noży i innych ostrych narzędzi, oraz substancji zabronionych (np. papierosów i e-papierosów, alkoholu, substancji psychoaktywnych, napojów energetycznych).
4. Małoletnim nie wolno utrwalać wizerunku ani nagrywać innych osób.
5. W relacjach między małoletnimi niedozwolone jest stosowanie agresji fizycznej, słownej i psychicznej.

Rozdział VI
Rozpoznawanie i reagowanie na czynniki ryzyka krzywdzenia dzieci

§ 16. Każdy pracownik, wykonujący zadania w zakresie działalności, o której mowa w § 3 ust. 1:

1) zna i stosuje ustalone zasady bezpiecznych relacji pracownik - dziecko, dziecko - dziecko oraz uczestnik wydarzeń – dziecko;
2) ma prawo zaznajomić opiekuna dziecka z zasadami bezpiecznych relacji opisanymi w rozdziale V.

§ 17. 1. Pracownicy posiadają wiedzę i w ramach wykonywanych obowiązków zwracają uwagę na czynniki ryzyka i symptomy krzywdzenia dzieci.
2. Pracownik w przypadku zidentyfikowania czynników ryzyka przekazuje tę informację osobie odpowiedzialnej za ochronę dziecka.

Rozdział VII
Procedury interwencji w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa dziecka

§ 18. 1. Procedury interwencji mają na celu wspieranie pracowników w realizowaniu prawnego i społecznego obowiązku reagowania w sytuacji podejrzenia krzywdzenia dziecka. Zagrożenie bezpieczeństwa dzieci może przybierać różne formy, z wykorzystaniem różnych sposobów kontaktu i komunikowania.
2. Interwencję należy zainicjować w przypadku zaobserwowania niepokojących symptomów krzywdzenia lub powzięciu informacji o krzywdzeniu małoletniego.
3. Celem interwencji jest zatrzymanie krzywdzenia dziecka, udzielenie mu ochrony w celu zapewnienia mu bezpieczeństwa.
4. Ustala się następującą kwalifikację zagrożenia bezpieczeństwa dzieci:

1) przestępstwo na szkodę dziecka (np. wykorzystanie seksualne, znęcanie się nad dzieckiem);
2) inna forma krzywdzenia, niebędąca przestępstwem, taka jak np. krzyk, kary fizyczne, poniżanie;
3) zaniedbanie potrzeb życiowych dziecka (np. związanych z żywieniem, higieną czy zdrowiem).

§ 19. 1. Prowadzenie interwencji należy do pracownika, któremu Burmistrz powierzył wykonywanie tego zadania stosownie do postanowień przyjętych w § 6, tj. osobie odpowiedzialnej za ochronę dziecka. Dane w/w osoby (imię, nazwisko, e-mail, telefon) zostają podane do wiadomości pracowników, dzieci i opiekunów.
2. W przypadku powzięcia przez pracownika  podejrzenia, że dziecko jest krzywdzone, lub zgłoszenia takiej okoliczności przez dziecko lub opiekuna dziecka, pracownik ma obowiązek sporządzenia notatki służbowej i przekazania uzyskanej informacji osobie odpowiedzialnej za ochronę dziecka. Notatka ma formę pisma lub maila, które pracownik podpisuje.
3. W przypadku braku reakcji ze strony osoby odpowiedzialnej za ochronę dziecka, pracownik ma obowiązek przekazania notatki służbowej i uzyskanej informacji Burmistrzowi.
4. W przypadku braku reakcji ze strony Burmistrza, pracownik ma obowiązek przekazania notatki służbowej i wszelkich informacji Kujawsko – Pomorskiemu Kuratorowi Oświaty.

§ 20. 1. W przypadku, gdy zgłoszono krzywdzenie dziecka, osoba odpowiedzialna za ochronę dziecka w obecności osoby odpowiedzialnej za Standardy przeprowadza rozmowę z dzieckiem i innymi osobami mającymi lub mogącymi mieć wiedzę o zdarzeniu i o sytuacji osobistej (rodzinnej, zdrowotnej) dziecka, a w szczególności – z jego opiekunem. Osoba odpowiedzialna za  ochronę dziecka podejmuje starania w celu ustalenia przebiegu zdarzenia, ale także wpływu zdarzenia na zdrowie psychiczne i fizyczne dziecka. Do udziału w interwencji można doprosić specjalistów, w szczególności psychologów i pedagogów, celem skorzystania z ich pomocy w trakcie rozmowy z dzieckiem o trudnych doświadczeniach. Zaproszenie specjalistów musi być zgodne z obowiązującymi przepisami prawnymi.
2. Ustalenia dokonane podczas interwencji i rozmów z nią związanych są spisywane przez osobę odpowiedzialną za interwencję w karcie interwencji. Wzór karty interwencji stanowi załącznik nr 3 do Standardów. Kartę załącza się do rejestru ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego oraz interwencji, którego wzór stanowi załącznik nr 4 .
3. Osoba odpowiedzialna za ochronę dziecka organizuje spotkanie/a z opiekunem dziecka (o ile opiekun nie jest osobą stosującą przemoc), podczas którego przekazuje informacje o zdarzeniu oraz o zasadności i istniejących możliwościach skorzystania ze specjalistycznego wsparcia, w tym u innych podmiotów lub służb.
4. W przypadku, gdy z rozmowy z opiekunem wynika, że nie jest zainteresowany udzieleniem pomocy dziecku, ignoruje zdarzenie lub w inny sposób nie wspiera dziecka, które doświadczyło krzywdzenia, osoba odpowiedzialna za ochronę dziecka sporządza wniosek o wgląd w sytuację rodziny, który kieruje do sądu rodzinnego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania rodziny. Wzór wniosku stanowi załącznik nr 5 do niniejszych Standardów.
5. W przypadku, gdy z przeprowadzonych ustaleń wynika, że opiekun dziecka zaniedbuje jego potrzeby psychofizyczne lub rodzina jest niewydolna wychowawczo (np. ustalone zostaje, że dziecko opuszcza miejsce zamieszkania bez nadzoru osoby dorosłej, jest często głodne), członek rodziny stosuje przemoc wobec dziecka (rodzic/inny domownik krzyczy na dziecko, stosuje klapsy lub podobnego rodzaju kary fizyczne), osoba odpowiedzialna za  ochronę dziecka informuje Brodnickie Centrum Usług Społecznych o tym fakcie oraz potrzebie udzielenia pomocy rodzinie. W przypadku, gdy niespełnianie potrzeb wynika z sytuacji ubóstwa, ma miejsce przemoc i zaniedbanie – należy także powiadomić o konieczności wszczęcia procedury „Niebieskiej Karty”.
6. Jeżeli istnieje podejrzenie, że na szkodę dziecka popełniono przestępstwo, osoba odpowiedzialna za  ochronę dziecka sporządza zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa i przekazuje je do właściwej miejscowo jednostki policji lub prokuratury. Wzór zawiadomienia stanowi załącznik nr 6 do Standardów.
7. Dalsze czynności są podejmowane przez właściwe instytucje, zgodnie z ich kompetencjami.

§ 21. W czynności, o których mowa w § 19 i § 20 nadzoruje osoba odpowiedzialna za Standardy.

§ 22. W przypadku podejrzenia, że życie dziecka jest zagrożone lub grozi mu ciężki uszczerbek na zdrowiu pracownik, który pierwszy powziął informację o zagrożeniu niezwłocznie powiadamia odpowiednie służby (policja, pogotowie ratunkowe), dzwoniąc pod numer 112. Po dokonaniu zawiadomienia razem z osobą odpowiedzialną za ochronę dziecka sporządza kartę interwencji.

§ 23. 1. W przypadku gdy zgłoszono krzywdzenie dziecka przez pracownika, osoba odpowiedzialna za  ochronę dziecka powiadamia sekretarza miasta oraz Burmistrza o tym fakcie. Na podstawie zasad przyjętych w Standardach pracownik ten zostaje odsunięty od wszelkich form kontaktu z dziećmi (nie tylko dzieckiem pokrzywdzonym) do czasu wyjaśnienia sprawy.
2. W przypadku gdy jest oczywiste, że pracownik dopuścił się wobec dziecka innej formy krzywdzenia niż popełnienie przestępstwa na jego szkodę i nie zachodzi potrzeba natychmiastowego powiadamiania właściwych instytucji, osoba odpowiedzialna za  ochronę dziecka w porozumieniu z sekretarzem miasta bada wszystkie okoliczności sprawy, w szczególności wysłuchuje osobę podejrzewaną o krzywdzenie, dziecko krzywdzone oraz innych świadków zdarzenia. W przypadku ustalenia, że naruszenie dobra dziecka było znaczne, w szczególności, gdy doszło do dyskryminacji lub naruszenia godności dziecka, należy rozważyć rozwiązanie stosunku prawnego z osobą, która dopuściła się krzywdzenia i zarekomendować takie rozwiązanie Burmistrzowi.
3. Wszystkie osoby, które w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych powzięły informację o krzywdzeniu dziecka lub informacje z tym związane, są zobowiązane do zachowania tych informacji w tajemnicy, wyłączając informacje przekazywane uprawnionym instytucjom w ramach działań interwencyjnych oraz osobom, o których mowa w ust. 1.

§ 24. 1. W przypadku podejrzenia krzywdzenia dziecka przez inne dziecko (krzywdzenie rówieśnicze), osoba odpowiedzialna za Standardy przeprowadza rozmowę z dzieckiem krzywdzonym i jego opiekunem oraz rozmawia z innymi osobami mającymi wiedzę o zdarzeniu. Ustala dziecko podejrzane o krzywdzenie i informuje dyrekcję odpowiednio szkoły lub przedszkola tego dziecka o podejrzeniu krzywdzenia równieśniczego.
2. W trakcie rozmów należy upewnić się, że dziecko podejrzewane o krzywdzenie innego dziecka samo nie jest krzywdzone przez opiekuna, innych dorosłych bądź inne dzieci. W przypadku potwierdzenia takiej okoliczności należy podjąć stosowną interwencję także w stosunku do tego dziecka.

§ 25. W przypadku, gdy dziecko krzywdzące nie jest objęte  zakresem działalności, o której mowa w § 3 ust. 1 (jest osobą „z  zewnątrz”) osoba odpowiedzialna za Standardy przeprowadza rozmowę z dzieckiem krzywdzonym, innymi osobami mającymi wiedzę o zdarzeniu, a także z opiekunami dziecka krzywdzonego celem ustalenia przebiegu zdarzenia, a także wpływu zdarzenia na zdrowie psychiczne i fizyczne dziecka. Osoba odpowiedzialna za Standardy organizuje spotkanie/a z opiekunem dziecka, którym przekazuje informacje o zdarzeniu oraz o potrzebie/możliwości skorzystania ze specjalistycznego wsparcia, w tym u innych podmiotów lub służb oraz o sposobach reakcji na zdarzenie (poinformowanie sądu rodzinnego, poinformowanie szkoły, poinformowanie opiekunów dziecka krzywdzącego).

§ 26. 1. Jeżeli osobą podejrzewaną o krzywdzenie jest dziecko w wieku od 13 do 17 lat, a jego zachowanie nosi znamiona czynu karalnego, to osoba odpowiedzialna za Standardy informuje pisemnie o zdarzeniu właściwy dla jego miejsca zamieszkania sąd rodzinny lub policję.
2. Jeżeli osobą podejrzewaną o krzywdzenie jest dziecko powyżej lat 17, a jego zachowanie nosi znamiona przestępstwa, to osoba odpowiedzialna za Standardy informuje pisemnie o zdarzeniu właściwą miejscowo jednostkę policji lub prokuratury.

§ 27. W przypadku zgłoszenia/ujawnienia przez pracownika treści nielegalnych, szkodliwych lub nieodpowiednich do wieku, lub w przypadku zdarzeń godzących w bezpieczeństwo dzieci związanych z korzystaniem z Internetu osoba odpowiedzialna za Standardy:

1) powiadamia opiekuna dziecka skrzywdzonego i dziecka udostępniającego treści;
2) zdarzenie rejestruje, analizuje oraz odpowiednio dokumentuje;
3) powiadamia policję/sąd rodzinny w przypadku podejrzenia popełnienia czynu zabronionego;
4) zapewnia bezpieczeństwo i wsparcie dziecku poszkodowanemu.

§ 28. Dokumentacja dotycząca incydentów i interwencji przechowywana jest w Biurze Oświaty i Sportu.

Rozdział VIII
Monitoring stosowania Standardów

§ 29. 1. Osobą odpowiedzialną za monitoring stosowania Standardów w Urzędzie jest osoba odpowiedzialna za Standardy, która monitoruje treść Standardów, reaguje na sygnały ich naruszenia oraz opracowuje propozycje zmian w Standardach.
2. Osoba odpowiedzialna za Standardy przeprowadza wśród pracowników i opiekunów dzieci co najmniej raz w roku, ankietę monitorującą poziom realizacjiStandardów. Wzór ankiety stanowi załącznik nr 7 do Standardów. W ankiecie pracownicy i dzieci mogą proponować zmiany Standardóworaz wskazywać ich naruszenia w Urzędzie.
3. Osoba odpowiedzialna za Standardy analizuje ankiety wypełnione przez pracowników i opiekunów dzieci oraz dokonuje oceny zgodności Standardów z obowiązującymi przepisami prawa. Na tej podstawie sporządza raport z monitoringu, który następnie przekazuje Burmistrzowi.
4. Na podstawie wyników monitoringu mogą zostać znowelizowane zapisy Standardów. Zmiany do Standardów wprowadza się w trybie zatwierdzenia Standardów.

Rozdział IX
Przepisy końcowe

§ 30.1. Burmistrz lub osoba odpowiedzialna za Standardy, działając z upoważnienia Burmistrza w zakresie czynności związanych z ochroną małoletnich, może współpracować z placówkami ochrony zdrowia, jednostkami pomocy społecznej, poradnią psychologiczno-pedagogiczną, Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, Policją, Sądem Rejonowym i innymi podmiotami właściwymi w zakresie świadczenia pomocy małoletnim.
2. Pracownik informuje małoletnich o możliwości uzyskania pomocy:

1) Rzecznika Praw Obywatelskich;
2) Rzecznika Praw Dziecka, w tym prowadzonego przez niego telefonu zaufania 800 12 12 12;
3) Telefonu zaufania dla dzieci i młodzieży 116 111.

§ 31. Dane osobowe małoletnich, opiekunów dzieci, pracowników Urzędu oraz innych osób, których dotyczy działalność, o której mowa w § 3 ust. 1 są przetwarzane w sposób i na zasadach określonych w dokumentacji systemu bezpieczeństwa informacji, w tym danych osobowych przetwarzanych w Urzędzie zatwierdzonej odrębnym zarządzeniem.

§ 32. 1. Standardy są dokumentem ogólnodostępnym. Dostęp do Standardów jest zapewniony poprzez:

1) opublikowanie treści Standardów w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego w Brodnicy. (bip.brodnica.pl);
2) udostępnienie kserokopii Standardów na tablicy ogłoszeń (w zakładkach) w siedzibie Urzędu Miejskiego w Brodnicy.

2. Ustala się, że każdy małoletni lub opiekun dziecka może otrzymać kopię Standardów w Biurze Oświaty i Sportu w Urzędzie.