Urząd Miejski w Brodnicy - portal.brodnica.pl

Pojezierze Brodnickie położone jest w północno - wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego. Granice regionu określają rzeki: na zachodzie Lutryna, na południu i wschodzie Drwęca, a na północy Osa i Gać. Nazwa Pojezierza pochodzi od miasta Brodnicy, położonego w dolinie Drwęcy. Pojezierze Brodnickie obejmuje historyczny region ziemi michałowskiej.

Przez obszar Pojezierza przebiega kilka międzyregionalnych tras, zapewniających dobrą dostępność komunikacyjną. Do nich zaliczyć można m.in. linię kolejową: Wrocław - Poznań - Toruń - Jabłonowo Pom. - Olsztyn oraz drogi: nr 52, Konin - Toruń - Olsztyn (duże znaczenie w tranzycie turystycznym na Mazury) i nr 560, Brodnica - Rypin - Sierpc - Warszawa.

Niewiele jest w Polsce tak atrakcyjnych terenów jak Pojezierze Brodnickie. O jego atrakcyjności decydują malownicze i o czystej wodzie jeziora, bujne, wielogatunkowe lasy, urozmaicona rzeźba terenu, bogate walory dóbr kultury oraz zagospodarowanie turystyczne. Powierzchnię Pojezierza Brodnickiego ukształtował ostatni lądolód zwany vistulianem około 17 tys. lat temu. Rzeźba terenu charakteryzuje się urozmaiceniem, dynamiką i bogactwem form. W krajobrazie polodowcowym wyróżniają się przede wszystkim: dolina Drwęcy (oddzielny region fizyczno-georaficzny), południowe rynny glacjalne: Skarlanki, brodnicka (wykorzystywana przez Strugę Brodnicką) i jabłonowska (wykorzystana przez Lutrynę).

Bardzo atrakcyjnym elementem krajobrazu są jeziora. Występuje tutaj ponad 100 jezior o powierzchni ponad 1 ha każde, a jeziorność obszaru wynosi ponad 5%. W ogromnej większości są to układające się w ciąg jeziora rynnowe. Do największych jezior Pojezierza Brodnickiego należą Wielkie Partęczyny (324 ha), Skarlińskie (294 ha), Bachotek (211 ha), Sosno (188 ha), Płowęż (174 ha), Wądzyńskie (170 ha), Łąkorz (162 ha), Głowińskie (131 ha), Zbiczno (129 ha), Ciche (110 ha), Wysokie Brodno (91 ha), Niskie Brodno (87 ha), Mieliwo (81 ha), Strażym (73 ha), Dębno (60 ha), Robotno (50 ha), Strzemuszczek (26 ha) Retno (24 ha). Najgłębszymi są jeziora: Zbiczno (41,6m), Wądzyńskie (34,6m) i Łąkorz (30,3m). W większości jeziora otoczone są lasami. Jeziora i łączące je cieki tworzą atrakcyjne szlaki kajakowe. Nad brzegami kilku jezior znajdują się obiekty turystyczno-wypoczynkowe. Najbardziej znana z nich to ośrodki: PTTK w Bachotku, „Longinówka" nad jez. Niskie Brodno, „Pod Sosnami" i „Rytebłota" nad jez. Zbiczno.

Jezioro Zbiczno	Ośrodek Rytebłota

Bardzo malownicza jest rzeka Drwęca. Jej źródła znajdują się w pobliżu pól Grunwaldu, a ujście do Wisły w Złotorii k/Torunia. Długość rzeki wynosi 207 km. Drwęca jest największym w Polsce ichtiologicznym rezerwatem przyrody, a zarazem uznanym szlakiem kajakowym. Szczególnie atrakcyjny jest południowy, przełomowy odcinek od Nowego Miasta Lubawskiego do ujścia Brynicy, gdzie rzeka płynie w głębokiej na 50 m dolinie. Odcinek doliny powyżej Brodnicy uznany jest za ostoję ptaków tzw. Bagienna Dolina Drwęcy. Cała dolina jest ważnym korytarzem ekologicznym o znaczeniu krajowym.

Lasy tworzą jeden zwarty i rozległy kompleks (dawna Puszcza Toborska), poprzecinany jedynie siecią rzek i jezior, enklawami podmokłości i terenów rolnych. Ciekawe krajobrazowo są polany wsi Ciche, Ładnówko, Koń i Zarośle. Przestrzenie dominują różne postacie borów mieszanych i sosnowych. Znaczne powierzchnie zajmują też lasy liściaste. Przez Pojezierze przebiegają granice zasięgu klonu polnego, jawora, buku zwyczajnego i jarząbu brekini. Znamienną cechą roślinności jest występowanie tutaj naturalnych zbiorowisk torfowiskowych, szuwarowych i wodnych. Flora Pojezierza charakteryzuje się różnorodnością i bogactwem gatunków. Wiele z nich podlega ochronie. Spotykane są tu relikty glacjalne, gatunki arktyczne, stepowe i górskie. O wysokiej randze przyrodniczej obszaru świadczy występowanie 9 rezerwatów przyrody.

Bogata jest fauna Pojezierza, a w szczególności awifauna. Największymi osobliwościami są: orlik krzykliwy, bocian czarny i bielik, a także kania rdzawa, żuraw, kormoran czarny, czapla siwa, bąk i zimorodek. Spośród rzadkich gatunków ssaków żyją tu łosie, daniele, wydry, a nawet bobry, których ślady żerowania spotkać można nad Skarlanką k/ Grzmięcy, nad Drwęcą (Ławy Drwęczne) i nad jez. Małe i Wielkie Parteczyny. Jeziora Pojezierza obfitują w ryby. Do najczęściej występujących należą: szczupak, lin, węgorz, leszcz, okoń, płoć i karaś, ale są także karpie, sandacze, sieje i sielawy. Od kilku lat w lasach Pojezierza prowadzi się udanie reintrodukcję sokoła wędrownego.

Na Pojezierzu wykształciły się mało żyzne gleby głównie bielicowe i brunatne. Warunki klimatyczne są sprzyjające dla turystów. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec (średnia temperatura ponad 17˚C), klimatyczny sezon turystyczny określa się na okres od 20 maja do 20 września, zaś sezon kąpielowy od 30 maja do 15 września.

 

Zarys dziejów

Bogata jest historia ziem Pojezierza Brodnickiego. Znaleziska archeologiczne wskazują, że teren zamieszkały był już u schyłku paleolitu. W Mszanie na brzegu Drwęcy odkryto bogate w znaleziska mezolityczną osadę i cmentarzysko sprzed 9 000 lat. W okresie kształcenia się państwowości polskiej, na pograniczu ziemi michałowskiej i chełmińskiej ścierały się wpływy Słowian, Bałtów, Prusów i Jaćwingów. We wczesnym średniowieczu obszar znalazł się w obrębie wczesnopiastowskiej monarchii Bolesława Chrobrego. W 1222r. książę mazowiecki Konrad nadał biskupowi Chrystianowi kilka wsi z ziemi michałowskiej jako uposażenie biskupstwa. Graniczy charakter tych wsi do dzisiaj zaznacza się w krajobrazie ciągiem wyniosłych grodzisk (Niewierz, Bobrowe, Chojno, Jabłonowo Pom., Nowy Drwór, Płowęż). W 1231r. biskup cystersów Chrystian przekazał we władanie zakonu krzyżackiego ziemię chełmińską, a na początku XIVw. podobny los spotkał ziemię michałowską. W okresie panowania krzyżackiego obszar Pojezierza wchodzi w skład komturii brodnickiej. W 1397r. do walki z uciskiem krzyżackim powstało z inicjatywy Mikołaja z Ryńska „Towarzystwo Jaszczurcze", a w 1440r. „Związek Pruski". Po II pokoju toruńskim w 1466r. ziemie chełmińska i michałowska wróciły do Polski. W utworzonym w ramach województwa Chełmińskiego - powiecie michałowskim znalazły się m. in. Brodnica, Kurzętnik i Nowe Miasto Lubawskie. Brodnica była miastem królewskim i siedzibą starostwa. Starostami brodnickimi było kilka kobiet z rodzin królewskich. Najbardziej dla miasta i ziemi michałowskiej zasłużona była siostra Zygmunta III Wazy - Anna Wazówna. Ziemia michałowska była kilkakrotnie zajmowana i pustoszona przez wojska szwedzkie. W okresie zaborów obszar Pojezierza wcielony do Prus, a wrócił do macierzy w wyniku traktatu wersalskiego w 1920r. Lata okupacji hitlerowskiej to okres terroru i eksterminacji mieszkańców ziemi michałowskiej, a w szczególności inteligencji. Gęsta jest sieć miejsc upamiętniających straconych i pomordowanych. Mimo terroru okupanta na terenie Pojezierza działał ruch oporu, związany głównie z Armią Krajową.

Autor tekstu: Henryk Miłoszewski Prezes PTTK Oddziału Miejskiego w Toruniu.